GESCHIEDENIS VAN HARLINGEN (regio)

GRUTTE PIER

Pier Gerlofs Donia, bijgenaamd Grutte Pier (Greate Pyr, Kruis der Hollanders), werd omstreeks 1480 geboren in Kimswerd (onder Harlingen) en overleed op 28 oktober in Sneek. Zoals zijn naam al doet vermoeden, was Pier een boom van een kerel. In ieder geval langer dan

twee meter. Pier had een boerenbedrijf, waar hij samen met zijn vrouw, zoon Gerloff en dochter Wobble woonde.

In 1498 wordt de Saksische (Duitse) Albrecht III gouverneur van Friesland. De Friezen namen hem niet serieus, wat Albrecht niet zinde.

In 1515 wordt de boerderij van Pier door Saksische huurlingen, geholpen door Hollandse troepen, platgebrand. Daarbij kwamen de vrouw en de zoon van Pier om.

Grutte Pier zon op wraak en kocht daarvoor een zwaard. Een wapen, dat even lang was als hijzelf. Het zwaard kon alleen met twee handen worden gehanteerd, een zogenaamd “bijdehandje”. Pier verzamelde een legertje van Friezen, geboefte en huurlingen, die door de hertog van Gelre werden geleverd, om zich heen. Op zijn hoogtepunt gaf hij leiding aan 4000 man en de “bende” kreeg de naam “Arumer Zwarte Hoop”. Ze werden ook wel de Gelderse Friezen genoemd, vanwege de huurlingen. Veel Friese leden kwamen uit Arum. De naam Zwarte Hoop is mogelijk een verwijzing naar de Zwarte Hand. Zo werden de plunderende Saksisch-Hollandse troepen genoemd.

De troepenmacht van Grutte Pier was zowel op het land als op zee actief. Bij hun grootste zeeslag werden 28 Hollandse schepen veroverd en 500 bemanningsleden zonder pardon overboord gezet. Volgens de overlevering werd genade gegeven aan gevangenen, die het zinnetje “Buter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries” zonder accent konden uitspreken. Het eerste appeltje dat Pier te schillen had, was met de graven van Holland. Medemblik werd grotendeels in de as gelegd. Onderweg naar Alkmaar werden een aantal dorpen veroverd en vielen de burchten Nieuwbouw en Middelburg.

Na een paar jaar hield Pier het voor gezien. Hij gaf het bevel van zijn troepen over aan Wijerd Jelckama. Maar zonder de bezielende leiding van Pier, ging het snel bergafwaarts met de Arumer Zwarte Hoop. Jelckama werd gevangen genomen en in 1523 in Leeuwarden onthoofd.