GELIJKE DORPSNAMEN IN FRIESLAND EN GRONINGEN

In Friesland hebben nogal wat dorpen bijna of precies dezelfde namen als Groninger plaatsen. Dat in Groningen ook een Winsum is, weet bijna iedereen. Dat veel kaartjes voor de paardenredsters uit Marrum (Frl.) naar Marum (Gr.) gingen is minder bekend. Maar deze overeenkomsten zijn slechts het topje van de ijsberg. Ruim dertig Friese en Groninger plaatsen hebben min of meer dezelfde naam. Zo is in beide provincies een Aalsum en de Jouwer te vinden. Wierum heeft een naamgenoot en Wirdum, Zevenhuizen en Rottum idem. En wat te denken van het Groninger Hellum, Oostum, Marsum, Englum, Helwerd en Valom?

Welke oorzaken liggen ten grondslag aan deze overeenkomsten?

Allereerst was het Friese voor, ten tijde van de Romeinen en daarna veel groter. Het liep van het Zwin in België tot aan Denemarken. Ook worden plaatsnamen vernoemd naar plaatselijke eigenaardigheden en het landschap was in beide provincies vergelijkbaar. Na de val van Rome trekken de Friezen naar het zuiden en zijn Groningen en Friesland minder sterk bevolkt. Rond 500 vestigen zich Germaanse stammen in de noordelijke Frieslanden. In deze periode ontstaan er plaatsnamen die van Germaanse oorsprong. Als eerste lid werd de naam van een vooraanstaand lid van de clan genoemd. Zo komt Engelum van de voornaam Engel, Aalsum van Ale en Harlingen van Harald. Ook landschappelijke eigenaardigheden kunnen het eerste deel van een naam vormen. Zo verwijst Marrum naar zee en Wierum naar terp (wierde, warde).

Het tweede gedeelte van de naam bracht de aard van de nederzetting in beeld. Voor erf werd vaak de term heim, dat in plaatsnamen vaak terugkomt als -um. Ook terpen kwamen in het tweede deel van de plaatsnaam voor. De uitgang werd dan werd of werd, ward (Leeuwarden) of wierde. Wierum is in dit geval dubbel geografisch. Het betekent letterlijk: erf op een terp. In de naam Harlingen vinden we de Germaanse uitgang linggi terug. Dit betekent “behorende tot”.