Veel killers zien zichzelf als agents of Armageddon

Door: Peter Giesen −24/07/12, 07:23

© ANP. James Holmes gisteren in de rechtbank.

Imiteerde de moordenaar in Aurora James Holmes wat er elke avond op het witte doek te zien is? 'Alleen een handjevol pathologische gevallen kopieert het gedrag uit films en boeken.'

De bezoekers van The Dark Knight Rises in Aurora verheugden zich op een lekker potje geweld in de beste Hollywoodtradities. In plaats daarvan werden ze getroffen door echt geweld, rauw en verwoestend. James Holmes kwam de bioscoop binnen, gooide een traangasgranaat en schoot twaalf mensen dood. Regisseur Christopher Nolan reageerde geschokt: 'Het filmtheater is mijn thuis. Dat iemand zo'n onschuldige omgeving op zo'n beestachtige wijze aanvalt is voor mij verbijsterend.' Maar is de bioscoop echt zo'n onschuldige plek? Of imiteerde James Holmes wat er elke avond op het witte doek te zien is?

Op één punt heeft Nolan in elk geval gelijk: er is een groot verschil tussen mediageweld en echt geweld. Een doorsnee knokpartij duurt heel kort, stelt de Amerikaanse socioloog Randall Collins in zijn studie Violence, anders dan filmgevechten waarin de tegenstander drie keer uit verloren positie terugkeert, alvorens hij de genadeklap ontvangt. Het komt ook zelden voor dat een moordenaar sardonisch lacht of andere grappen uithaalt, zoals The Joker in de Batmanfilms.

Geweld in films wordt juist aantrekkelijker naarmate het minder realistisch is, zegt de Amerikaanse mediawetenschapper Jeffrey Goldstein in het boek Why We Watch: The Attractions of Violent Entertainment. De Batmanfilms zijn daar een goed voorbeeld van: cartoonesk geweld in een sciencefictiondecor dat overduidelijk benadrukt dat de gebeurtenissen op fantasie berusten.

Horrorschrijver
Geweld wordt ook hoger gewaardeerd als de boef wordt gepakt en het recht zegeviert. 'Het horrorverhaal is zo conservatief als een Republikein in een driedelig krijtstreeppak', stelt horrorschrijver Stephen King in zijn essaybundel Danse Macabre.

'Het belangrijkste doel van horror is het bevestigen van de norm door ons te laten zien welke verschrikkelijke dingen er gebeuren als mensen taboelanden betreden.' Horror is een wals met de dood, aldus King. 'Zoals een ritje in de achtbaan een gewelddadige dood imiteert, zo geeft een griezelverhaal ons de gelegenheid om te onderzoeken wat er gebeurt achter de deuren die we doorgaans van een dubbel slot voorzien.'

Naarmate het leven veiliger wordt, lijkt de behoefte aan gewelddadige beelden toe te nemen, denkt Goldstein. De mens zal altijd gefascineerd zijn door de dood, als enige dier dat ten volle besef dat het ooit zal sterven. De griezelfilm is een risicoloze confrontatie met die doodsangst, waarna de bioscoopbezoeker opgelucht huiswaarts keert.

Op gruwelijke wijze doorbrak James Holmes dit geruststellende ritueel. Van fantasie maakte hij werkelijkheid.

Anders dan gewone gevechten lijken schietpartijen als in Aurora wel degelijk op het geweld in films: theatraal, uitgesponnen en zorgvuldig gepland. Het leven imiteert de kunst, zoals Oscar Wilde zei. Maar het leven imiteerde ook het leven zelf.

Holmes liet zich ook inspireren door eerdere daders, ongelukkige jongemannen die zich miskend voelden en zichzelf voor eens en voor altijd op de kaart wilden zetten met een gruweldaad van filmische proporties.

Na elke schietpartij laait de discussie over geweld en media weer op. Volgens de Amerikaanse mediaonderzoeker Rowell Huesmann is het verband tussen knokfilms kijken en agressief gedrag zelfs sterker dan het verband tussen onveilig vrijen en het oplopen van HIV. Dat miljoenen mensen gewelddadige computerspelletjes spelen zonder ooit een vlieg kwaad te doen, vindt hij geen overtuigend argument. De overheid bestrijdt toch ook het roken, hoewel lang niet alle rokers kanker krijgen?

Psychische stoornissen
Maar volgens andere onderzoekers, zoals de Brit David Buckingham, krijgen de media veel te gemakkelijk de schuld. 'Alleen een handjevol pathologische gevallen kopieert het gedrag uit films en boeken', zei hij in een interview met de Volkskrant. Ze zijn vereenzaamd, lijden aan psychische stoornissen en komen veel te gemakkelijk aan wapens.

Van de Amerikaanse schoolschutters kampte 78 procent met een depressie. Hun mediavoorkeur is wel het minste probleem. Buckingham: 'Weet je welk boek het vaakst gevonden wordt bij seriemoordenaars? De Bijbel. Veel killers zien zichzelf als agents of Armageddon, een engel der wrake. Als je gelooft in rechtstreekse invloed van de media, heb je zeker een case om de Bijbel te verbieden.'