EEN VULKAAN ONDER DE WADDENZEE

Dat er in de buurt van Harlingen, onder de Waddenzee een grote vulkaan in de ondergrond begraven ligt, zal menigeen onbekend zijn. In de jaren zestig kreeg de Franse oliemaatschappij ELF Petroland een boorvergunning om in het Vlieland Bekken naar olie of gas te zoeken. Nadat daar magnetisch en zwaartekrachtonderzoek was uitgevoerd, toonde een seismische verkenning aan dat bij de Zuidwal een structureel 'hoog' aanwezig is.

Zulke hoogs zijn potentieel interessante plaatsen voor gasaccumulatie in de ondergrond, zeker als daar ook een belangrijk reservoirgesteente voor aardgas als de Vlieland Zandsteen Formatie zou voorkomen. In 1970 vond de eerste boring (Zuidwal-1) plaats. Op ongeveer 1840 m diepte werd de top van het reservoir aangeboord en hierin bleek inderdaad gas te zitten. Na het hele reservoirgesteente (80 m) te hebben doorboord, is nog ongeveer 1000 m dieper geboord. Daar trof men een opvallend type gesteente aan dat aanvankelijk niet thuisgebracht kon worden. Later bleek dat men recht in de kraterpijp van een vulkaan naar beneden had geboord.

Ringvormige magnetische anomalie boven de Zuidwalvulkaan, ten zuiden van Vlieland (Naar Perrot en van der Poel, 1987). In boring Zu-1 zijn de gesteenten van de kraterpijp aangeboord © TNO-NITG

Uit het geologisch onderzoek blijkt dat het structurele hoog, een begraven vulkaan uit de Jura (203 tot 144 miljoen jaar geleden) is met een herkenbare ringkrater (caldera) waarvan de flanken met vulkanische as bedekt zijn. Deze Zuidwalvulkaan had een zeer uitgesproken topografische expressie en deelde het Vlieland Bekken in twee helften. Zo stond het bekken ten noorden van de vulkaan in verbinding met de open zee, terwijl in het zuidelijk deel van het bekken de zee niet kon doordringen vanwege de vulkanische barrière. Uit radiometrische ouderdomsbepalingen, verricht aan het vulkanische gesteente, weten we dat de vulkaan ongeveer 152 miljoen jaar oud is.
Meer weten?
Klik voor meer informatie over vulkanen op een van de volgende artikelen.
Stratovulkanen
Explosieve vulkanenWat is de hoogste vulkaan op aarde?Waarom zijn vulkanen goed voor de mens?