De Superioriteit van Europa

De Superioriteit van Europa

HET NIEUWE WERELDTIJDSCHRIFT
JAARGANG 2; NR.3
1.DE VEROVERING VAN ZUID-AMERIKA

In het najaar van het jaar 1532 bereikte Francisco Pizarro, met nog geen 200 soldaten, de noordelijke grenzen van het Inca-rijk in Peru.Het Incarijk was op dat moment op het toppunt van zijn macht en reikte van Equador tot het zuiden van Chili. De Inca, de zoon van de zonnegod, Akakualpa, resideerde op dat moment in Cahamalca. Een koerier bracht hem het nieuws over de indringers, maar in plaats van zijn leger te mobiliseren, 80.000 man sterk, besloot hij de Spanjaarden uit te nodigen en stuurde zelfs giften aan de conquistadores om ze zodoende in de val te lokken. Toen Pizarro Cahamalca bereikte, waren hij en zijn mannen geïmponeerd. Behalve door de imposante stad, maar vooral door het keizerlijke leger, dat op de berghellingen bivakkeerde.

Ondanks dat stuurde hij een luitenant, genaamd de Soto met een escorte, te paard naar de Inca. Dat laatste was vooral bedoeld om te imponeren. De Inca's kenden het paard niet, net zomin als zij runderen, geiten en schapen kenden. De Soto reed brutaalweg het paleis binnen en manoeuvreerde zijn paard tot dicht bij de allerhoogste Inca. Zo dicht, dat het paard aan zijn hoofdtooi begon te knabbelen. Nu werd de keizer woedend. Hij stuurde de delegatie onverschrokken weg met de mededeling dat de conquista-dores “de prijs moesten betalen”. Teruggekomen bij Pizarro maakte zijn verslag de manschappen angstig. De overmacht was te groot en ze leken ten dode opgeschreven. Pizarro liet de moed niet zakken. Hij kende het boek dat zijn landgenoot Cortez had geschreven over zijn verovering van Mexico. Hierin beschreef hij het gijzelen van de vorst, als een probaat middel om de bevolking te controleren. Pizarro ontvouwde aan zijn luitenants zijn plannen en de Spanjaarden namen hun posities in om hun huid zo duur mogelijk te verkopen.

De volgende ochtend waren de Spanjaarden stomverbaasd, toen de Inca hun positie in de stad naderde. Hier was geen sprake van een naderend leger, maar eerder van een processie, begeleidt door muziek en dans. De Incavorst werd in een draagstoel het centrale plein opgedragen. De soldaten, die hem begeleiden waren ongewapend. Waande de keizer zich zo superieur, dat hij dacht dat de indringers op de vlucht zouden slaan?

Toen alle 7000 Inca's hun positie hadden ingenomen, stuurde Pizarro een priester in een poging om de vorst te bekeren. Akuakalpa vroeg de priester verbaasd, waar deze het recht vandaan haalde om hem, de zoon van de Zonnegod, zo toe te spreken. Als antwoord gaf de priester hem een Bijbel. “Dit is het woord van God.” De grote Inca had nog nooit een boek gezien en wierp het boek achteloos op de grond. Dit was het teken voor de Spanjaarden. Ze mochten pas geweld gebruiken als de heidenen bekering hadden afgewezen. De haakbussen knalden en ruiters reden in op de Inca's. Met hun zwaarden maakten zijn korte metten met de indianen.

De Inca werd van zijn draagstoel gesleurd en door Pizarro zelf gevangen genomen. Uiteindelijk bedekten 7000 lijken het plein en was de Zoon van de Zon gevangen genomen. Het handboek van Cortez had zijn nut voor de conquistadores opnieuw bewezen. Pizarro, die al een fortuin in Midden-Amerika had vergaard, begon toen met de plundering van het Incarijk. Akakualpa kreeg een ceremoni・e functie, zolang hij de bevelen van de Spanjaarden opvolgde. Uiteindelijk bood Pizarro de Incavorst de vrijheid aan, in ruil voor 20.000 kilo in goud en zilver. Uit het hele rijk werden sieraden gebracht, die werden omgesmolten. Het goud stapelde zich op. Toen het losgeld was bereikt, had de keizer zijn nut verloren en Pizarro liet hem aan een wurgpaal (carotte; tot in de vorige eeuw in gebruik in Spanje)ter dood brengen. Zijn fortuin was gemaakt.

Europeanen hebben gebieden in Amerika, Afrika, Azië en zelfs een geheel kontinent (Australië en Nieuw-Zeeland) ontdekt en vervolgens gekoloniseerd. Dit houdt in: gewapender hand veroverd ten koste van de plaatselijke bevolking. Ook al woonden die daar al duizenden jaren. Waarom waren de Europeanen zo succesvol. Waarom veroverde Europa Afrika en niet omgekeerd. Waarom vernietigde Pizarro het Incarijk en baatte de numerieke overmacht de Incakeizer niet. Welke basis heeft deze “succesformule”?

Europa is vergeleken met de overige beschavingscentra in staat geweest om haar voedselvoorziening (landbouw en veeteelt) te optimaliseren. Door paarden en ossen kon een groter areaal worden bewerkt. Men was veelal in staat om een surplus te creëren, waardoor er ruimte was voor culturele en maatschappelijke diversiteit en mobiliteit. Dit was de basis voor onze welvaart en de speurtocht van Portugezen, Spanjaarden, Engelsen en Nederlanders over de aardbol. Op zoek naar handel, geld en rijkdom. Spanje kon zich door de inkomsten uit de Nieuwe Wereld ontwikkelen tot een wereldmacht.

Professor Jared Diamond heeft over de hele wereld onderzoek gedaan naar de factoren, die het Europese succes droegen. Hij komt uiteindelijk tot drie kenmerken voor de Europese (militaire) superioriteit.

Allereerst het gebruik van vuurwapens. Buskruit werd uitgevonden in China via het Midden-Oosten bereikte het Europa. Zij waren het, die de Arabische experimenten, benutten om steeds dodelijker vuurwapens te maken. De haakbussen, die Pizarro's manschappen gebruikten, waren een primitief handvuurwapen. Het duurde erg lang om het te herladen en was onzuiver. Toch waren de knallen, de rook en de toevalstreffers genoeg om de Inca's in paniek te brengen. Maar de haakbus was slechts het begin. Bij de kolonisatie van Afrika zaaiden machinegeweren dood en verderf. 

 Ten tweede, het gebruik van ijzer. De Inca's verkeerden nog in de bronstijd. Dit metaal was kansloos tegen de rapieren en hellebaarden van de Spanjaarden. De rapier, een verlengde degen, was het hoogtepunt in de ontwikkeling van slag- en steekwapens. Gemaakt van het beste staal uit Toledo, werd het een machtig wapen. Vooral in de handen van een ruiter konden met een rapier tientallen indianen worden gedood. De paarden, die de ruiters gebruikten, werden getraind op het maken van korte wendingen en waren een wapen op zich. De status van de Spanjaarden door deze paarden was bijna goddelijk. Ze werden geassocieerd met Veracocha; de blanke Incagodheid, de god van de donder.

Maar de Europeanen beschikten ook over een onzichtbaar massa-vernietigingswapen; besmettelijke ziektes. Ook dit heeft te maken met de ontwikkeling in Europa. Veel besmettelijke ziektes, waaronder mazelen en pokken, worden overgedragen door vee. Pizarro was in zijn jeugd zwijnenhoeder geweest en met hem waren Europeanen tegen deze ziektes enigszins beschermd. Ook hadden epidemieën in Voor-Azië en Europa de overlevenden extra bescherming opgeleverd. Deze bescherming ontbrak bij de Inca-indianen. Zij kenden geen vee en hadden daarom geen natuurlijke bescherming. Een geïmporteerd geval van pokken, breidde zich over Zuid- en Midden-Amerika uit. Geschat wordt dat in korte tijd 95% van de lokale bevolking besmet werd en in grote aantallen stierf. Het vergemakkelijkte de verovering van  Noord-Amerika, Australië en Zuid-Afrika.