DE STENEN VAN DE STAD - h.2

Het was een wonderbaarlijke ervaring, toen ik tegen 5 uur 's middags onze toekomstige woonplaats binnenreed, op weg naar de nieuwe woning. Door mengeling van mist en de dalende zon toonde de stad zich als een sprookje. Vooral, die eerste blik op de Zoutsloot kan ik me nog precies voor de geest halen. “Dat we hier komen te wonen.”, klonk het in mijn hoofd. Na de kille, koude, rationele en betonnen leefomgeving van Utrecht, stapten we plotseling een oude ansichtkaart binnen.

We wonen onder de Noorderdwinger, een historische naam, die dateert op de Middeleeuwen en in de tijd dat Harlingen als vesting diende, en verwees naar het feit, dat hier kanonnen stonden om de waterlopen en grachtswallen te beschermen, die toegang gaven tot de stad. Om de stad te bereiken, was water de aangewezen weg. Over het IJsselmeer naar Enkhuizen en Amsterdam bijvoorbeeld, een route, die Rembrandt heeft gevaren, op weg naar Saskia.

Zijn voetstappen moeten op de Voorstraat of de Lanen hebben geklonken. Boten vertrokken hier naar Londen en Hull, waardoor Harlingen de bijnaam “Klein Londen” kreeg en pendelboten: de aanzienlijke beurtvaart naar Franeker, Bolsward en Leeuwarden. Het Franekereind herinnert hier nog aan. Hier lagen de boten voor Franeker. Aan de overzijde lag het Leeuwardereind, hier verokken trekschuiten naar de Friese hoofdstad. Door onwetendheid en nonchalance is deze naam verdwenen. Beide zijde heten nu Franekereind. Er bestond nog geen Afsluitdijk of Tjerk Hiddeszsluizen en daardoor was de stad de toegangspoort en de uitlaatklep van een totale provincie. Ik probeer me het tumult en de dynamiek tegelmatig voor te stellen, als ik in de vroege ochtend met mijn honden door de binnenstad wandel. Je wordt dan niet afgeleid door enige economische activiteit van betekenis of menselijk verkeer. De binnenstad is leeg en uitgestorven. Knooppunt van verkeer binnen Friesland en daarbuiten is men al lang niet meer. Door de aanleg van de Afsluitdijk, snelwegen en de sluizen bij het van Harinxmakanaal, is de mobiliteit enorm vergroot, net als de schepen. Het gaat nu aan ons voorbij en dat schaadt de oude economie, vooral de visserij, export, import, overslag en dienstverlening verdwijnen. De stad profiteert ook niet van de groeiende populariteit van de Wadden-eilanden. De veerboten naar Terschelling en Vlieland varen af en aan en duizenden komen naar Harlingen, om vervolgens de auto te parkeren, een lucratieve business, en een kaartje te kopen. Weg zijn ze en ze zetten geen stap in de oude binnenstad, het belangrijkste winkelgebied. Bezoekers, die deze prachtige provincie willen bezoeken, rijden ons voorbij en belandden in Sneek of Leeuwarden. Onbekend maakt, (toeristisch) onbemind. Alleen Piet Paulusma timmert aan de weg. Hij heeft Harlingen tot het“stormcentrum' van Nederland gemaakt.

Persoonlijk ben ik daar wel tevreden mee. Ik vergelijk Harlingen soms met de stad Praag. Ik bezocht de, toen nog communistische, stad in de 70er jaren van de vorige eeuw.

Het was een sobere, grijze en stoffige stad. Maar onder die laag van verwaarlozing, kon je de eigen pracht en praal, nog goed te zijn. De stad was ook eenduidig, zonder afbraak en dissonante nieuwbouw.“Gered door het communisme.”, zei ik tegen mijn toenmalige vriendin, toen we door de stegen van de “Nieuwe stad” slenterden en klommen op weg naar het voormalige paleis.

Harlingen vergelijken met Praag? Daarmee moet je uitkijken. Door de eeuwen van isolement (geografisch) en de dynamiek van de haven heeft de stad zich van Friesland afgescheiden. Bekend is het verhaal van een inwoner van Harns, die in Amsterdam werd gevraagd of hij soms uit Friesland kwam. Het antwoord was: “Nee, ik kom uit Harlingen!”